ترکمن ها اقوامی با سنت های دیرینه

ترکمن ها مانند دیگر مسلمانان در عید قربان با تدارکاتی که از سه روز قبل دیده اند، گوسفند قربانی و بعد از 30 روز ماه رمضان، مراسم عید فطر را برگزار می کنند. هر زن و مرد ترکمن که به سن 63 سالگی سن پیامبر (ص) می رسد، جشنی و ضیافتی ترتیب می دهد که به جشن آق آش معروف است.

 آداب و رسوم

آوازهای دسته جمعی دختران (لاله)، لالایی مادران (هودی)، سویدقازان یا مراسم تمنای باران، ذکر خنجر و آواز و موسیقی ترکمنی از جمله دیگر رسوم مرسوم در میان قبایل ترکمن است.

عقاید مذهبی و اعتقادی مردم ترکمن، بخش قابل ملاحظه ای از آداب و رسوم این قوم را با خود همراه کرده است، به طوری که تمامی اعیاد و جشن های مذهبی آنها با مراسمی خاص و اغلب از سه تا چهار روز جلوتر آغاز می شود، مثلا ترکمن ها جشن عید قربان را از سه روز جلوتر و با برگزاری مراسم گرگون، فوفن و قربان شورا در هر روز به انجام می رسانند. آنها در روز اول خانه تکانی و نظافت می کنند، در روز دوم شیرینی پخش می کنند و در روز سوم و شب عید قربان با خواندن اشعاری به نام قربان شورا استحمام می کنند و خود را برای روز عید قربان آماده می کنند.

آنها در روز عید قربان، گوسفند یا گاو قربانی را به هفت قسمت مساوی با نام ترکمنی (اوله) تقسیم کرده و آن را میان فقرا پخش می کنند.

مذهبی

در ترکمن صحرا نیز مانند نقاط مختلف کشور زیارتگاه هایی وجود دارد که در روزهای مختلف عده ای از ترکمن ها به زیارت آنها می روند. مهمترین زیارتگاه های ترکمن صحرا عبارتند از امامزاده دانشمند (دالیشمان) که مقبره امامزاده ملاعلی بوده و نسب او به یکی از چهار یار پیامبر می رسیده است. زیارتگاه خالد نبی در قله کوه گوکچه داغ، زیارتگاه آق امام در روستای قزلجه آق امام  و زیارتگاه یحیی بن زید در گنبد کاووس زیارتگاه روستای خواجه لر و قدمگاه خواجه بهاءالدین از دیگر زیارتگاه های منطقه ترکمن صحرا به شمار می روند.


ترکمن ها مسلمان و اغلب اهل سنت و پیرو فرقه نقشبندیه هستند که موسس آن خواجه بهاءالدین نقشبندی بخارایی است که زیارت مرقدش در بخارا، آرزوی هر ترکمنی است. ترکمن ها به دلیل دوری از مرقد مراد خویش در شرق بندر ترکمن در روستای خواجه لر، یادبودی ساخته اند و چون معتقدند خواجه بهاءالدین در سفر خود به مکه و گذر از این منطقه در آن محل استراحت کرده است، جمعه هر هفته این مکان را زیارت می کنند.

شگفت انگیزی شیوه زندگی ترکمن ها

معیشت آنها و پیوند دیرینه شان با اسب در نوع خود جاذبه ای را برای گردشگران داخلی و خارجی در استان گلستان فراهم کرده است.

فراموش نکنیم که برخلاف دیگر استان ها و شهرهای شمالی کشور، در استان گلستان نباید به دنبال لهجه های گیلکی، مازندرانی، تالشی یا حتی شعباتی از آنها باشیم، چراکه اقوام ساکن در این استان را اکثرا ترکمن های بومی استان یا ترکمن های کوچنده از نقاط دیگر کشور به این منطقه تشکیل می دهند که به زبان ترکمنی سخن می گویند. ترکمن صحرا و شهرستان گنبد کاووس، دو مرکز مهم اقامت ترکمن ها در استان گلستان هستند.

اسب ها، نماد قدرت ترکمن ها

در میان جاذبه های گردشگری ترکمن ها، ورزش به طور عام و اسب و سوارکاری به طور خاص از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به طوری که برگزاری کورس بهاره اسبدوانی در گنبد کاووس، هرساله تعداد بیشماری از گردشگران داخلی و خارجی را مجذوب خود می کند. مهمترین ویژگی کورس های سوارکاری ترکمن صحرا و گنبد کاووس وجود اسب های اصیل ترکمن، یعنی بهترین نژاد اسب در جهان است. عشق و علاقه به اسب و اسبدوانی در بین مردم استان گلستان و بویژه مردم ترکمن، ریشه ای عمیق و تاریخی دارد که ناشی از شرایط خاص جغرافیایی و زیستی این مردم است که در بیشتر سفرنامه های سیاحان به وابستگی این مردم به اسب اشاره شده است، به طوری که محمدعلی قورچانچی صولت نظام در سفرنامه خود با عنوان نخبه سیفیه آورده است: علاقه یموت (ترکمن) در زندگی تنها به سه چیز است؛ اول اسب، دوم تفنگ و سوم آلاچیق (خانواده).

در مناطق ترکمن نشین استان گلستان در گذشته مسابقات اسبدوانی به مناسبت های مختلف مانند جشن عروسی، تولد فرزند و ... صورت می گرفته است که به صورت دواندن اسب به دور میدان بوده که به زبان محلی (آیلام) خوانده می شود. بزرگترین آیلام عبارت است از 13 بار دواندن اسب به دور میدان که مخصوص اسب های پرقدرت است. مسابقه دیگر ترکمن ها که امروزه بندرت انجام می شود (دو قری یول) است که شامل دواندن اسب در یک خط مستقیم می شود و در پایان جایزه ای به نام (بایراق) اعم از گوسفند، پارچه ابریشمی و... را نصیب صاحب اسب می کند.

نژادهای شناخته شده اسب های ترکمن شامل سه گروه نژاد یاموت، آخال تکه و گوکلان است. تاثیر اسب در هر زاویه از زندگی ترکمن ها به حدی است که کارشناسان معتقدند این تاثیر راحتی در موسیقی این قوم نیز می توان مشاهده کرد، چراکه به اعتقاد آنها علاوه بر وجود ترانه های ترکمنی با مضمون توصیف اسب های چابک و پهلوان، پیدایش مبنای مضراب های ساز در موسیقی ترکمن ها نیز برگرفته از صدای پای اسب است.