مختصری درباره مسجد و مدرسه کریم ایشان

مسجد و مدرسه کریم ایشان :
 مدرسه و مسجد کریم ایشان در روستای کریم ایشان و در مسیر جاده کلاله – مراوه تپه شهرستان کلاله واقع شده است. و با شهرستان گنبد 79 کیلومتر فاصله دارد.
  ساختمان مسجد و مدرسه متعلق به دوره قاجاریه می باشد و بر اساس تاریخی که بر سردر ورودی مدرسه کتابت شده ، در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است. مسجد و مدرسه کریم ایشان به شماره 1124 مورخه 21/7/54 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است
مسجد کریم ایشان :
 این مسجد در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است ، و با اینکه زیاد قدمتی ندارد ، اما خصوصیات بناهای قدیمی تر در آن راه یافته است. بناهای آن ترکیبی از ویژگی های بناهای دیدنی آسیای مرکزی و معماری ایران است. طول آن در حدود 17 و عرض آن در حدود 13 متر است.
ساختمان آجری مسجد که عاری از هرگونه تزئین می باشد ، با نقشه ی ( پلان تیپ) مربع –  مستطیل بنا شده است. این مسجد شامل یک شبستان با در ورودی در جبهه جنوبی می باشد ، که سقف آن بوسیله چهار گنبد پوشش یافته است. گنبد ها از نظر معماری قرینه یکدیگر ، بسیار دقیق ، منظم و به شکل بسیار زیبایی بنا شده است.

مدرسه کریم ایشان
 مدرسه کریم ایشان که در نزدیکی مسجد و در ضلع جنوب غربی آن است به شکل زیبایی با پلان چهار ضلعی یا مربع شکل ساخته شده است. « ابعاد ساختمان مدرسه در حدود 30 متر است و زیربنای آن حدود 1000 مترمربع و ضخامت جرز دیوارهای آن در حدود 1 متر است ، که به وسیله آجرهای ضخیم ساخته شده است. و شامل یک حیاط و تعداد 23 حجره است. »
بر سردر ورودی مدرسه یک بیت شعر نوشته گردیده است ، که ماده ، تاریخ ساخت مدرسه را بیان می کند. با حساب کردن دو واژه ی ( وطن غریبان ) در حروف ابجد تاریخ 1328 ه . ق استخراج می شود :

مدرسه ایشان سید قلیچ عزیزان            تاریخ این بگویم باشد وطن غریبان

دو گلدسته کوچک نمای بیرونی سردر را آراسته است. علاوه بر این دو گلدسته ، چهار گلدسته ی بزرگ در چهار گوشه ی ساختمان مدرسه ساخته اند ، که بر زیبایی مدرسه بسیار افزوده است. دیوار و گلدسته ها و طاق ها و طاق نماها و پوشش کف حیاط و بام  از آجرهایی است که ابعاد برخی از آنها 20*40 سانتیمتر است. در چند جا پنجره هایی مشبک گچی کار گذاشته اند.
تنها قسمتی از بنا که در آن کاشی به کار رفته ، نمای خارجی سردرورودی مدرسه است ، که بانقش های هندسی و چلیپایی تزئین گردیده است. طرفین درگاه ورودی دارای قوس جناقی ملایم است ، که در طرفین درگاه ورودی و در درون طاق نماها نقش های تزئینی شیر و خورشید ساخته شده با کاشی دیده می شود.
درگاه ورودی دو طبقه است . طبقه ی دوم این بنا که از دو طرف آن جهت دسترسی به آن پله می خورد ، مکان مخصوصی دارد که به نظر می رسد ، مکان امام جماعت و مدرس مدرسه بوده است. در قسمت دیوار داخلی آن اشکال تزئینی انواع میوه ، ظروف و اسلحه نقش بسته است.  این اتاق به وسیله پنجره هایی از جهات شرقی و غربی به محوطه ی مسجد و مدرسه چشم انداز دارد. نمای خارجی و اضلاع طرفین سردر ورودی را طاق نماهای آجری می پوشاند. راه دسترسی به طبقه ی بالا اتاق درگاه ورودی و داخل گلدسته ها توسط توسط پله هایی صورت می گیرد ، که این پله ها در داخل طرفین مدخل ورودی و نیز در چهار گوشه حیاط مدرسه تعبیه شده است. راه دسترسی به پشت بام حجره ها نیز از طرفین مدخل ورودی از خارج بنا می باشد. محل پله ها در ساختمان مدرسه به شکلی است که در هنگاه ورود به مدرسه به چشم نمی خورد.
در زوایای اضلاع خارجی مدرسه ، برج هایی آجری نیم دایره با آثار مناره های آجری به چشم می خورد. به طور کلی ساختمان مدرسه و مسجد کریم ایشان در پیشتر ، از استحکام قابل توجهی برخوردار بوده است. ولی بر اثر مرور زمان بویژه در زلزله سال 1348 خورشیدی صدمه فراوان دیده است.

حیاط مدرسه:
مدرسه کریم ایشان دارای حیاط چهار ضلعی با حجره هایی در پیرامون آن است. در مرکز حیاط حوض آبی شش ضلعی ساخته شده است.

حجره های مدرسه:
 حجره ها یا اتاق طلبه های مدرسه کریم ایشان دارای یک ایوان کوچک در جلو و یک پستو در عقب با فرم و پلان مستطیل شکل است. حجره ها در چهار ضلع حیاط مدرسه به صورت گنبدی و به شیوه ی ضربی و به تعداد 23 حجره ساخته شده است. ایوان های جلوی حجره دارای قوس جناقی تندی است. حجره هایی که در چهار گوشه ی حیاط احداث شده ، کوچکتر و پلان آن مستطیل شکل ناقص است. به عبارت دیگر گوشه ی یک ضلع آن پخ گردیده است. ایوانچه های جلو این حجره ها با ارتفاع کم و قوس جناقی ملایم می باشد ، و تزئین آن آجری با یک برآمدگی به جلو به صورت هره آجری است.
 ایوان های کوچک یاد شده محل بحث طلبه ها پس از پایان ساعت درسی و حجره ها محل استراحت و نگهداری وسایل شخصی است. حجره های مدرسه کریم ایشان معمولا برای بیش از یک نفر است.
و هیچکدام از حجره ها رو به بیرون از مدرسه ساخته نشده است. ولی دارای پنجره ای است که به بیرون از مدرسه باز می شود. هر حجره دارای یک اسم می باشد ، که اسم حجره ها از نام بزرگان و مشایخ طریقت وسله عرفانی مثلا شیخ ابوالحسن خرقانی ، بازیه بسطامی ، غزالی ، سعدی و ... گرفته شده است. یکی از حجره ها را اختصاص به کتابخانه به نام کتابخانه امام محمد غزالی کرده اند

مدرس:
 مدرس ، فضای درس و مکان بحث مدرسه است. استاد در این مکان تدریس می کند ، و یک یا چند حجره به این امر اختصاص داده شده است. البته در حال حاضر از ساختمان مدرسه علاوه بر پنجره ها نیز به عنوان مدرس و با موضوع آموزش و حفظ و تفسیر قرآن استفاده می شود.

عیدگاه:
 در مجاورت مدرسه ی کریم ایشان و در جبهه جنوب شرقی آن ، مکانی تحت عنوان « عیدگاه « برای انجام فرایض نماز عید فطر ، عید قربان و نماز جمعه ساخته شده است. عیدگاه دارای پلان هندسی چند ضلعی و سقف دو طبقه مصطبه ای شکل و عاری از تزئینات است.

بانی مدرسه:
 به استناد یک بیت شعر که بر روی سردر ورودی مدرسه کتابت شده است ، بانی مدرسه « سید قلیچ ایشان » است ، که پس از احداث مدرسه تولیت ان را به عهده می گیرد. پس از ایشان فرزندان ارشدش حاج کریم ایشان و پس از نامبرده سید محمد ایشان متولی مدرسه می شوند. این سمت که نسل اندر نسل متولی آن فرزندان بانی مدرسه خواهد بود، ادامه خواهد داشت. به عبارت دیگر پس از گذشت متولی، تولیت مدرسه به فرزند ارشد ذکورش می رسد ، لازم به ذکر است که آرامگاه بانی مدرسه یعنی سید قلیچ ایشان در مجاورت مدرسه و در بالای جاده ( کلاله – مراوه تپه ) قرار دارد.

درآمد مدرسه:
 درآمد مدرسه کریم ایشان و تامین حقوق اساتید و طلبه ها و هزینه های جاری مدرسه از راه دریافت عشریه وجوهات شرعیه ( فطریه ، قربانی و نذر و ... ) و وقف تامین می شود.
    پرداخت این وجوهات اجباری نیست ، بلکه افراد قلبا از روی ارادی تکلیف و وظیفه ی شرعی پرداخت می نمایند. این وجوهات در اختیار هیات امنا و تولیت مدرسه قرار گرفته و آنها بر اساس نیاز و اولویت هزینه می نمایند.

مراسم عمامه گذاری
 یکی از مراسم مذهبی که در این مدرسه انجام می شود ، مراسم « عمامه گذاری » است زمانی که طلبه ها پس از 6 – 8 سال آموزش و موفقیت از آزمون هایی که اساتید در نظر گرفته بودند ، به مرحله ی پایان تحصیل در این مدرسه می رسند ، به یمن و فرخندگی اتمام این مرحله از تحصیل مراسم عمامه گذاری انجام می شود. پس از پایان مراسم آنها مختار هستند که برای تحصیل دینی و آموزشی به مرکز دیگری که سطح آموزشی و تحصیلی بالاتری دارند  عزیمت نمایند و یا اجازه خواهند یافت در این مدرسه و یا مدرسه دیگری به تدریس و آموزش طلبه های جوان تر بپردازند. و یا به صورت یک روحانی اهل سنت به پیش نمازی و انجام مراسم مذهبی و شرعی مردم بپردازند.
 مراسم عمامه گذاری در حضور اساتید مدرسه ، روحانیون اهل سنت ، خانواده های طلبه ها ، معتمدین و سایر طلبه ها در مدرسه یا مسجد برگزار می شود و پس از مراسم دعا و نیایش و شکر گذاری و پس از حذف غذا و میوه و شیرینی طلبه هایی که آموزش آنها در این مدرسه یا مسجد برگزار می شود. مدرسه به پایان رسیده به حضور فراخوانده می شوند و توسط ارشدترین استاد ، عمامه را که نشان از موفقیت در تحصیل و اجازه تدریس و پیش نمازی است ، بر سر آنها گذاشته می شود و آنها را تا منزل همراهی می کنند.

نوع و شیوه آموزش:
 در این مدرسه آموزش ها و تعلیماتی نظیر آموزش ، حفظ و تفسیر قرآن ، احکام دینی و فقه و حدیث ، علوم عقلی و نقلی ، علوم شرعی و کلامی و عرفان عملی ( سلسله و طریقت نقشبندیه ) داده می شود.
 حلقه های درسی در اوقاتی غیر از وقت های نماز و اوقات وعظ تشکیل می شود ، و حلقه های ذکر و تصوف سلسله ی نقشبندیه در شبهای جمعه برگزار می شود. نحوه ی تدریس در این مدرسه به شکل نظام آموزشی قدیم است . یعنی استاد در هنگام تدریس در حجره یا مدرسه می نشیند و طلبه هامقابل و دور استاد نشسته و به درس او گوش فرا می دهند. نحوه ی برگزاری مراسم ذکر عرفانی و تصوف در شب های جمعه نیز به همین گونه است. در نبود استاد ، مدرس دیگر و یا ارشدترین طلبه نبود و غیبت استاد را جبران کرده و به تدریس دروس گذشته و پرسش و پاسخ می پردازد. نوع مذهب مدرس ، طلاب و موضوعات درسی ، مذهب سنی است و نوع عرفان عملی که در آنجا آموزشی داده می شود ، سلسله و طریقت « نقشبندیه » می باشد.شرایط سنی خاصی در این مدرسه وجود ندارد. از کودکان خردسال برای آموزش و درس آموختن پذیرش می شوند و تا مرحله عمامه گذاری آموزش ادامه می یابد.