نگاهی به وقایع گنبدکاووس در نخستین ماه‏های پس از پیروزی انقلاب

مقام رهبری در سفر اخیر به خراسان شمالی
اشاره ای به حوادث ترکمن صحرا نمودند. بیانات رهبر انقلاب انگیزه ای شده تا حوادث ترکمن صحرا هر چند به گونه ای مختصر از نظر گذرانده شود.
در روز 23 بهمن 1357 جوانان مذهبی و طرفدار انقلاب در منطقه، به شهربانی گنبد حمله و آن را خلع سلاح کردند و سپس در آن مستقر شدند. به دنبال این واقعه در بعدازظهر روز 23 بهمن57  چریک‌های فدایی خلق به نیروهای انقلابی مستقر در شهربانی هجوم آورده و با تبلیغ این شایعه «شیعه‌ها تفنگ‌ها را گرفتند و قصد تلافی حمله چماق به دست‌های ترکمن در دوران پهلوی را دارند » احساسات ناسیونالیستی ترکمن‌ها را تحریک کردند. در پی این ماجرا خانه فرماندار سابق گنبد به مرکز ستاد خلق ترکمن تبدیل می‌شود پس از مدتی ستاد خلق ترکمن  زمین‌های فئودالها را بین کشاورزان ترکمن تقسیم نمود و در تمام روستاهای ترکمن نشین شوراهای دهقانی تاسیس کرد و به جذب روستاییان پرداخت. سال 58 کشته شدن محصلی در تیراندازی یکی از مامورین کمیته انقلاب شرایط لازم را برای گروه‌های چپ فراهم آورد. در نتیجه جنگ اول گنبد بین کانون مرکزی شوراهای ترکمن و فداییان خلق با پاسداران انقلاب و کمیته امام در گنبد آغاز می‌شود.
پس از ماجرا وزیر کشور اعلام داشت که هیئتی مرکب از 3 نفر از کارمندان عالی مقام به شهرستان اعزام شده‌اند تا با برقراری آتش بس بین طرفین به مسائل و مشکلات منطقه رسیدگی کنند. مجددا درگیری‌ها در روز 10 فروردین 58 آغاز شد. هیئت اعزامی از دولت موقت و آیت‌الله طالقانی با نمایندگان ترکمن‌ها سرانجام در ساعت 11 شب 11 فروردین 1358 به نتیجه رسید. قرارداد آتش‌بس هیچ‌گاه به طور کامل برقرار نشد با سقوط پاسگاه‌های ژاندارمری منطقه توسط گروه‌های چپ‌گرای ترکمن با دستور مهندس بازرگان گردان‌هایی از نیروهای ارتش و رزمندگان انقلاب اسلامی با تجهیزات نظامی از طریق گرگان راهی گنبد کاووس شدند. با تلاش نیروهای انقلاب سنگرهای ضد انقلاب در گنبد یک به یک به تصرف در آمد. جنگ اول گنبد به پایان رسید شهر به حالت عادی درآمد و کنترل آن به دست نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران افتاد. یک روز پس از برقراری آتش بس  شورای خلق ترکمن طی اطلاعیه‌ای خواستار تشکیل شورای انقلابی ترکمن و سپردن مصالح خلق ترکمن به دست ترکمن‌ها شد. این گروه به بدبین کردن اذهان مردم نسبت به نهادهای انقلاب تلاش می‌کردند. ستاد شوراهای خلق ترکمن صحرا به انحای مختلف از جمله انتشار اعلامیه‌های تهدیدآمیز افراد غیر ترکمن خواستند تا ترکمن صحرا را ترک کنند.
برخی از روزنامه‌ها منتشر شد که مطلب آنها مبنی بر ورود اسلحه از شوروی برای چریک‌های فدایی خلق و دیگر گروه‌های حاضر در منطقه بود. چریک‌های فدایی خلق با نزدیک شدن 19 بهمن سالگرد حادثه سیاهکل در صدد برآمدند تا برای ایجاد «ترکمن صحرای خودمختار» زمینه درگیری با نیروهای پاسدار انقلاب و نهادهای انقلاب را فراهم نمایند. در منطقه شایع شد که امام خمینی دستور قتل عام سنی‌ها را صادر کرده است. در روز 19 بهمن 1358 دو گروه از راهپیمایان یک گروه طرفداران ستاد خلق سازمان چریک‌های فدایی خلق در مقابل این گروه هواداران نظام جمهوری اسلامی شامل برخی ترکمنها و از جمله مردم ترک و شیعه منطقه قرار داشتند بودند.  نیروهای پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت خود را آغاز کردند. با وارد عمل شدن سپاه هواداران چریک‌های فدایی خروج پاسداران انقلاب را از منطقه خواستار شدند. در روز شنبه 20 بهمن به دنبال تیراندازی به خودروی سپاه جنگ بین نیروهای سپاه فداییان خلق برای تصرف نقاط حساس شهر گنبد آغاز شد. با شدت گرفتن درگیری‌ها ارتش در روز 22 بهمن عملا وارد جنگ شد. در روز 23/11/58 آخرین سنگرهای چریک‌ها سقوط کرد و ستاد خلق ترکمن به تصرف نیروهای انقلاب اسلامی درآمد. دولت توانست با از میان بردن موانع ارضی و اقتصادی تحکیم و سازماندهی نهادها و نیروهای امنیتی و نظامی و بالاخره تبلیغات مناسب و به موقع موقعیت نیروهای مذهبی و طرفدار نظام را در برابر مخالفان استحکام بخشد.
 به طور کلی ناآرامیها و تحرک سیاسی در مناطق ترکمن‌نشین طی سال‌های اولیه بعد از انقلاب اسلامی بیش از آنکه ناشی از مسائل قومی و مذهبی باشد ناشی از رقابت‌های سیاسی و تحرک گروه‌های چپ و عمدتا غیر محلی در منطقه بود که در جهت تشدید تضادهای منطقه‌ای و قومی و بحران‌زدایی در کشور به منظور بهره‌برداری سیاسی انجام گرفت.